Corocznych patronów wybiera nie tylko Sejm, ale również Senat. Kilka dni temu senatorzy zadecydowali, że rok 2024 będzie Rokiem Witolda Gombrowicza i Czesława Miłosza.
Uchwałę o wybraniu na patrona Witolda Gombrowicza podjęto w związku z przypadającą w 2024 roku 120. rocznicą urodzin pisarza. Senatorzy podkreślili, że urodzony 4 sierpnia 1904 roku autor „Ferdydurke” należy dziś „nie tylko do najważniejszych twórców rodzimej literatury, ale pozostaje również jednym z czołowych inspiratorów współczesnej europejskiej myśli filozoficznej, społecznej i artystycznej”, a „jego dorobek od dziesięcioleci stanowi wizytówkę nowoczesnej polskiej kultury, jej uniwersalnego wymiaru i awangardowego potencjału”.
„Znaczenie pisarstwa Gombrowicza należy rozpatrywać przynajmniej na kilku płaszczyznach. Jedną z nich – najbardziej rozpoznawalną na świecie – jest niewątpliwie prekursorskie spojrzenie na skonwencjonalizowane modele społeczno-kulturowe, skostniałe formy ludzkiej aktywności oraz mechanicznie powielane i zwyczajowo utrwalane schematy zachowań. Tych ostatnich uparcie poszukiwał wśród rozpowszechnionych nawyków, rytuałów codzienności, a nawet form artystycznej ekspresji. I choć już od pierwszej powieści, czyli wydanej w 1936 roku 'Ferdydurke’, punktem odniesienia była dla autora rodzima tradycja, nasze narodowe mity i kompleksy, to wymowa całej jego spuścizny literackiej okazała się ideowo niezwykle nośna praktycznie pod każdą szerokością geograficzną” – czytamy w dokumencie.
Senatorowie zwrócili uwagę na drugą, równie ważną płaszczyznę, na której należy rozpatrywać dzieło Gombrowicza. Chodzi o język. „Niewielu twórców potrafiło (…) w sposób równie perfekcyjny wykorzystać wielowiekowe zasoby polszczyzny, poszerzyć jej funkcjonalność i zbudować na tej bazie nowoczesny, atrakcyjny artystycznie i wyjątkowo plastyczny model literackiej wypowiedzi. Dotyczy to w równej mierze powieści i dramatów, co powstającego w latach 1953-1969 'Dziennika'” – napisano.
Uchwała wskazuje, że niebagatelny wpływ zarówno na kształt, jak i na recepcję twórczości Gombrowicza miała jego bezkompromisowość, ujawniająca się szczególnie w „celnej i nierzadko dosadnej ocenie zjawisk politycznych czy społeczno-kulturowych”. Skutkiem tego w okresie powojennym była długoletnia nieobecność pisarza na polskiej scenie literackiej, ponieważ nie godził się na wybiórczą i ocenzurowaną przez komunistyczne władze publikację swych dzieł. Przypomniano, że pozostający od 1939 roku na emigracji Gombrowicz związał się w 1951 roku z legendarną „Kulturą Paryską” Jerzego Giedroycia, a powiązany z czasopismem Instytut Literacki wydawał wówczas kolejne jego książki, dzięki czemu pisarz stał się już w latach 60. XX wieku uznaną postacią europejskiej kultury, tłumaczoną na wszystkie ważniejsze języki.
Jak podkreślono, aż do śmierci w 1969 roku Gombrowicz tworzył wyłącznie w języku polskim, łamiąc przy tym konwencje gatunkowe i wprowadzając nową jakość do literackiego dyskursu. „Nierzadko prowokował, prowadził wyrafinowaną, intelektualną grę z kulturą, historią i tradycją, a wszystko po to, by dać nowym czasom narzędzia pozwalające opisać złożoność świata, trafnie zdiagnozować ludzką kondycję i wyrwać sztukę z krępujących ją szablonów” – głosi uchwała.
„Przykład Gombrowicza pokazuje, jak ważne dla rozwoju cywilizacji pozostają indywidualności – ludzie świadomi swych szans i możliwości, nieustannie kształtujący własną tożsamość na fundamencie erudycji i twórczego zapału. Są to bowiem te przymioty, które winny charakteryzować nowoczesne społeczeństwo dbające, by jednostka nie stała się komponentem bezwolnego tłumu, lecz zachowała i rozwijała swą pasję poznawczą oraz kreacyjne podejście do wszelkiej aktywności. Chcąc kształtować pokolenie ludzi prawdziwie wolnych, należy wskazać im pełną skalę zagrożeń, by w praktyce nie pomylili wolności z jej wygodną iluzją. Dlatego tak bardzo potrzeba nam dziś przenikliwości i bezkompromisowego spojrzenia na rzeczywistość, którego konsekwentnie uczył nas Gombrowicz” – czytamy w dokumencie.
Zdaniem senatorów rok 2024 stwarza doskonałą okazję, by wzmocnić potrzebę obecności dzieł i myśli pisarza w zbiorowej świadomości Polaków. „Pomagają one nie tylko zrozumieć skomplikowaną rzeczywistość, ale również umożliwiają rzetelną jej ocenę i uniknięcie schematycznych, skonwencjonalizowanych sądów, które w praktyce okazują się destrukcyjne dla wszelkich przejawów indywidualizmu” – podsumowuje uchwała.
Za ustanowieniem roku 2024 Rokiem Witolda Gombrowicza głosowało 82 senatorów, nikt nie był przeciw, wstrzymało się 7 senatorów Prawa i Sprawiedliwości.
------------------------------------
Uchwała o ustanowieniu roku 2024 Rokiem Czesława Miłosza ma z kolei na celu oddać hołd „jednemu z najwybitniejszych twórców naszych czasów” w 20. rocznicę jego śmierci. Senatorowie przypomnieli, że urodzony 30 czerwca 1911 roku Czesław Miłosz był świadkiem największych wydarzeń minionego stulecia, od pól bitewnych I wojny światowej, poprzez rosyjską rewolucję, odzyskanie przez Polskę niepodległości, społeczne i narodowościowe problemy II Rzeczypospolitej, czas spełnionej Apokalipsy i piekła, którym stały się ulice okupowanej Warszawy, Holokaust i starcie dwóch totalitaryzmów, doświadczenie emigranta w świecie podzielonym żelazną kurtyną, aż po upadek sowieckiego imperium i budowę demokracji. „W czasach gdy wartości demokracji są ponownie podważane, Miłosz, odznaczony przez Yad Vashem medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata, ostrzega przed zgubnymi konsekwencjami budzenia demonów nacjonalizmu, antysemityzmu i autorytaryzmu” – napisano.
W uchwale podkreślono, że jako pisarz i myśliciel Miłosz stał się jednym z największych autorytetów intelektualnych. „Jego twórczość zakorzeniona w najwspanialszych wieloetnicznych tradycjach polskiej kultury reprezentuje zarazem dziedzictwo Europy Środkowo-Wschodniej, narodów, których udziałem było doświadczyć i zmagać się ze skutkami nazizmu i komunizmu. Zarazem w swojej twórczości Miłosz przekracza granice kultur, gatunków i języków: był znawcą i tłumaczem Biblii, poezji polskiej, europejskiej i amerykańskiej, a nawet dzieł Dalekiego Wschodu. Światowe uznanie przyniósł mu, wydany we wczesnych latach 50. na emigracji, tom esejów ,,Zniewolony umysł”, który stanowi przenikliwą, do dziś nietracącą na aktualności analizę świadomości porażonej przez totalitarne utopie – jedną z najważniejszych książek XX wieku” – czytamy w dokumencie.
„Jego dzieło to jedno z najbardziej znaczących zjawisk światowej literatury. O wadze twórczości Czesława Miłosza świadczą nagrody, wśród nich Nagroda Nobla w dziedzinie literatury przyznana w 1980 roku, oraz najwyższe polskie odznaczenie literatury przyznana w 1980 roku, oraz najwyższe polskie odznaczenie – Order Orła Białego” – podsumowano.
Za uchwałą honorującą w ten sposób Czesława Miłosza głosowało 85 senatorów, nikt nie był przeciw, wstrzymało się 4 senatorów Prawa i Sprawiedliwości.
-------------------------------------
Grono przyszłorocznych patronów Senatu uzupełniają: Władysław Zamoyski i Wincenty Witos. Rok 2024 będzie również Rokiem Edukacji Ekonomicznej. Natomiast literackimi patronami wybranymi przez Sejm na przyszły rok zostali: Marek Hłasko, Melchior Wańkowicz, Kazimierz Wierzyński i Zygmunt Miłkowski.
[am]
Źródło: booklips.pl